روش های کاهش وابستگی اقتصاد از نفت خام - word (..docx) - عمران -

قسمتی از متن :

‏روش‏ ‏های‏ ‏کاهش‏ ‏وابستگی‏ ‏اقتصاد‏ ‏از‏ ‏نفت‏ ‏خام

‏درآمدهای حاصل از منابع طبیعی در مقایسه با سایر درآمدها دارای این ویژگی هستند که ارزش آنها به شکل قابل توجهی از ارزش کاری که عاملان اقتصادی برای تولید آن انجام داده‏¬‏اند بیشتر بوده و از این رو به درآمدهای ناشی از آنها، محصولات رانت منابع طبیعی اطلاق می‏¬‏شود. استخراج منابع طبیعی و فروش آن در بازارهای جهانی برای صاحبان این کالاها درآمدهایی فراوانی را ایجاد نموده که عموماً بر مبنای ارزهای خارجی هستند. ورود مستقیم این درآمدها به درون اقتصاد آثار منفی به جا گذاشته و ادبیات اقتصادی مرتبط با بیماری هلندی و شومی منابع طبیعی حول این مساله شکل گرفته اند و برای رهایی از آثار مزبور و ورود مستقیم درآمدهای ارزی حاصل از منابع طبیعی کشورهای مختلف راهکارهایی را اتخاذ کرده‌اند. در واقع نحوه صحیح مدیریت درآمدهای حاصل از منابع طبیعی، چالشی بوده است که کشورهای مختلف با آن مواجه و برای آن چاره اندیشی کرده اند. در کشور ایران نیز درآمدهای نفتی جزء حساسترین بخش اقتصادی و سیاسی بوده و لازم است سیاست‏¬‏های گذشته در ارتباط با مدیریت این درآمدها مورد بازنگری قرار بگیرد. در این مقاله با بررسی روش‏¬‏های مختلف استفاده از نفت به دنبال بررسی این مساله هستیم که در شرایط حاضر حرکت کشور در ارتباط با مساله درآمدهای نفتی در کدام مسیر بهینه میباشد.

‏با مطالعه مستندات موجود در کشورهای صاحب نفت چون ونزوئلا، نروژ، کویت و عربستان، نحوه مدیریت منابع نفتی در پنج بخش: میزان نسبی ورود مستقیم درآمدهای نفت در بودجه، سرمایه گذاری در کشورهای دیگر، ذخیره ارزی درآمدهای نفتی، میزان توجه به پالایشگاه و پتروشیمی و نقش دولت در صنعت نفت و همچنین مطالعه پیشینه تحقیق و بررسی مقالات داخلی و خارجی می توان راه های مختلف مواجهه با درآمدهای نفتی را به صورت زیر بیان نمود:

‏1-‏ورود نفت به بودجه دولت، 2- تبدیل نفت خام به فرآورده و توسعه زنجیره ارزش افزوده، 3- ‏ذخیره سازی نفت خام، 4- سرمایه گذاری خارجی، 5- تهاتر نفت با کالا، 6- ‏تهاتر نفت با طلا، 7- استفاده از درآمد نفتی برای پوشش ریسک

‏ورود نفت به بودجه:

‏با فرض مصرف ارزهای خارجی حاصل از درآمد نفت در درون اقتصاد، ورود این ارزهای خارجی از چند وجه خارج نیست، ورود این ارزها به بودجه بدین معنی است که سیاست‏¬‏های کشور به گونه‏¬‏ای می باشد که ارز خارجی در اختیار دولت، به بانک مرکزی فروخته شده و بانک مرکزی در قبال آن، ارز داخلی در اختیار دولت قرار می‏¬‏دهد، بانک مرکزی این ارزهای دریافتی را به عنوان جزیی از دارایی‏¬‏های خارجی نزد خود نگهداری کرده و یا اینکه آنها را در بازار می‏¬‏فروشد. در حالت اول دارایی‏¬‏های خارجی بانک مرکزی به عنوان جزیی از پایه پولی افزایش پیدا خواهد کرد، این افزایش به افزایش نقدینگی منجر شده و در نتیجه باعث تورم خواهد شد. حالت دوم، یعنی فروش ارزهای خارجی در داخل سیستم اقتصادی کشور، نیز موجب گسترش واردات و کاهش نرخ ارز می‌گردد. مجموع این دو عامل یعنی فشار بر نرخ ارز از طریق عرضه و نیز ایجاد تورم به نوبه خود به کاهش نرخ ارز حقیقی و کاهش قدرت رقابت‏¬‏پذیری اقتصاد داخلی می‏¬‏انجامند.

‏بی‌ثباتی و نوسانات شدید قیمتهای نفتی استفاده از مکانیسمهایی را برای کشور لازم می داند که بتوان بر مبنای آن ریسک کاهش قیمت نفت در آینده را پوشش داده و به عبارت دیگر وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی علاوه بر تاثیرگذاری آن بر سیستم اقتصادی کشور به همراه خطرات نوسان قیمت و در نتیجه کاهش شدید درآمدهای نفتی و سهم آن در بودجه موجب اختلال در برنامه های دولت و اعمال فشارها بر جامعه گردد

‏تبدیل نفت خام به فرآورده و توسعه زنجیره ارزش افزوده:

‏تبدیل نفت خام به فرآورده و توسعه زنجیره ارزش افزوده نیز میتواند مزایایی همچون اشتغال زایی، حمل و نقل آسان فرآورده های نفتی با کاهش حجم و توجه به حمل و نقل ترانزیت، بر طرف نمودن نیازهای داخلی، نیاز فراوان کشورهای همسایه به این فرآورده‌ها و وابسته کردن بازارهای همسایگان با افزایش میزان تعاملات سیاسی و اقتصادی دو طرف را داشته باشد که در مجموع افزایش این روند در کشور موجب بهبود اوضاع نسبی کشور در منطقه و جهان خواهد شد.