برای شما بازدید کننده محترم این مقاله کامل را تهیه کرده ایم.

نگاهی به پیدایش چشمه زمزم

قسمتی از متن :

‏نگاهی به پیدایش آب زمزم

‏بدون شک چشمه زمزم از زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل پدیدار گشته است، و این مطلب با تواتر روایات و تأیید مورخان، با صرف نظر از جزییات آن، مورد توافق است؛ از این رو سخن کسانی که پیدایش زمزم را به عهده آدم رسانده اند، نمی تواند حرف و سخن دقیقی باشد؛ اما در جزییات جوشش آن اختلاف هایی دیده می شود.

‏بدون شک چشمه زمزم از زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل پدیدار گشته است، و این مطلب با تواتر روایات و تأیید مورخان، با صرف نظر از جزییات آن، مورد توافق است؛ از این رو سخن کسانی که پیدایش زمزم را به عهده آدم رسانده اند، نمی تواند حرف و سخن دقیقی باشد؛ اما در جزییات جوشش آن اختلاف هایی دیده می شود.

‏برخی جوشش آب زمزم را به سوی پاشنه پای اسماعیل بر زمین نسبت داده اند و عده ای قائل اند که ساییدن پای جبرئیل یا دست و یا شهپراو که در صورت انسانی ظاهر و سبب به وجود آمدن آب شده است. نظریه دیگری نیز هست و آن این که چشمه زمزم را اسماعیل و یا ابراهیم با کلنگ حفاری کرده اند.

‏قابل ذکر است که بی تردید آغاز پیدایش چشمه، یک اتفاق غیر عادی و با امر الهی بوده و این که به صورت چاه درآمده است به دست بشر حفاری شده است؛ پس دو نظر اولیه با نظر سوم منافاتی ندارد. در ابتدا با ساییدن پاشنه پای اسماعیل به زمین، و یا شهپر جبرئیل چشمه پدیدار شده و سپس اسماعیل و یا ابراهیم و یا آن گونه که«خویلدبن اسد بن عبدالعزّی» پدر حضرت خدیجه، خطاب به عبدالمطلب در اشعار خود می گوید، او را حفرکننده چاه زمزم می داند؛ چاه زمزم حفر شده است و از صورت چشمه خارج و به چاه تبدیل شده است.

‏زمزم؛ چشمه ای تاریخ ساز

‏پدیدار شدن زمزم در تأسیس کعبه، حج، تاریخ مکه و حرم از نکات زیبای تاریخ است و هجرت ابراهیم از شام به حجاز و آوردن همسر و فرزندش و مرارت هایی که متحمل شدند و آن واقعیت تاریخی، همچنان در مناسک حج و شعائر آن منظور گشت تا جاودانه شود و از خاطره ها محو نشود و به عنوان فصلی درخشان و روشن از تاریخ یکتاپرستان به یادگار بماند.

‏یکی از شعائر، زمزم است که آب و آبادانی را به سرزمین مکه و دیار پیامبران آورد. ‏آری! چشمه ای که به لطف الهی و مباشرت جبرئیل جوشید، تا سرچشمه بقای کعبه و حج و رویش نسل مبارک و شکوفایی شجره پاک نبوت در امّ القری توحید باشد و با جاری بودنش در عصرها و برای نسل ها آب حیات معنوی را تفسیر کند و آن اعجاز بزرگ را گواه صادقی باشد.

‏ماجرای آن هجرت تاریخی و تنهایی آن مادر و کودک در آن سرزمین سوزان، خاموش و خشک و در میان کوه های سیاه و سوخته در تاریخ همچنان مانده است، ابراهیم چون آنان را نهاد و خواست برگردد، هاجر گفت: ابراهیم! ما را در جایی که انیس و مونسی وجود ندارد و از آب و علف اثری نیست می گذاری و می روی؟! ابراهیم رو به آسمان کرد و گفت:«ربّنا انّی اسکنت من ذرّیتی بوادٍ...»[۱] بار خدایا من از ذریه خود کسانی را در وادی بی آب و علف اسکان دادم تا نماز را بپا دارند، پس دل هایی را از مردم به سوی آنان متمایل گردان و از میوه ها به آنان روزی ده، باشد که سپاسگزاری کنند

.

‏چگونگی جوشش زمزم

‏تواتر روایات و تواریخ بر آن است که جوشش زمزم زمانی آغاز شد که هاجر و فرزندش اسماعیل غریب و تشنه در آن وادی سوزان پس از تلاش فراوان در انتظار امداد غیبی بودند. روایات و اقوال مورخان در مرحله نخست دو دسته است.

‏۱) ‏جوشش زمزم را به جبرئیل نسبت داده اند.

‏۲) ‏جوشش زمزم را به اسماعیل نسبت داده اند.

‏مطهّر بن طاهر مقدسی[۲] این گونه می نویسید:«همین که هاجر به سوی اسماعیل شتافت او را دید که با دست خود با آب بازی می کند؛ در حالی که آب از زیرگونه او جوشیده است و برخی گفته اند؛ ‏آب از زیر پاشنه پای او جوشیده است و برخی برآنند که جبرئیل آمده و با پای خود زمین را شکافته که بر اثر آن آب فوران کرد.»

‏روایات نقل شده از ائمه اطهار(ع) پیرامون چشمه زمزم

‏بیشتر روایات از نقش جبرئیل در جوشش زمزم سخن گفته و برخی روایات اثر پای اسماعیل را مؤثر می دانند.

‏از امام صادق (ع) نقل شده« ثمّ اقبلت راجعه الی ابنها فاذا عقبه یفحص فی ماءٍ فجمعته فساخ ولو ترکته لساح»[۳] هاجر به سوی فرزندش برگشت و ناگاه دید که پاشنه پای کودک در آب است، او اطراف آب را مسدود کرد و آب بند آمد و اگر آن را رها می کرد، همچنان جریان می یافت.

‏در بعضی از روایات اهل بیت از زمزم به نام(رکضه جبرئیل) یاد شده است:«اثر ضربت پای جبرئیل» روایتی از امیرمؤمنان(ع) نقل شده بدین مضمون که چون هاجر و اسماعیل را عطش شدیدی عارض شد. جبرئیل فرود آمد و به هاجر گفت: شما را به چه کسی واگذار کرده است؟ پاسخ داد: ما را به خدا سپرد. گفت: همانا به کسی سپرده که شما را کفایت است. ‏آن گاه جبرئیل دست خود را در زمزم نهاد و آن را شکافت که ناگهان آب جوشیدن گرفت و هاجر مشکی برداشت تا از آن برگیرد[۴]

‏روایات عامه و پیدایش زمزم

‏روایات عامه به پیدایش زمزم با تصرف جبرئیل و اثر پای انگشت و یا بال وی اشاره و تصریح دارد.

‏۱) ‏در صحیح بخاری از سعید بن جبیر از ابن عباس تفصیل واقعه را آورده که«ناگاه هاجر صدایی شنید. گفت: اگر می توانی کمکی بکنی به فریاد من برس. ناگاه جبرئیل آمد و پاشنه پای خود را بر زمین کشید که در پی آن آب فوران کرد»[۵] و ابن کثیر و ازرقی همین روایت را با اندک اختلافی نقل کرده اند. و همین گونه فاکهی که یکی از تاریخ نگاران مکه است روایتی از سعید بن مسیب نقل می کند و با سند دیگری همین روایت را به سعیدبن جبیر که وی از ابن عباس و ایشان از پیامبر اکرم نقل می کند، با اندک اختلافی که جبرئیل با شهپر خود زمزم را نمایان نمود.[۶

تصاویری از چند صفحه نخست فایل :

توجه فرمایید بدلیل تهیه ی تصویر با نرم افزار های خارجی متن نمایش داده شده در تصاویر ممکن است دارای اشکالاتی در نمایش برخی حروف باشد که در فایل اصلی بدون مشکل است