با هزینه ای اندکی شما میتونید فایل (علل عقب ماندگی ایران) را تهیه کنید.

قسمتی از متن :

‏2

‏مصاحبه بادکترعلمداری: علل عقب ماندگی ‏ایران

 ‏جامعه شناس

‏برای توسعه و رشد اقتصادی نسخه ایرانی و وطنی وجود ندارد. توسعه تعریف مشخص و جهانی دارد و عوامل آن نیز جهانی و با شاخص های اقتصادی و اجتماعی سنجیده می شود. مدرنیزم ایرانی، مانند دمکراسی ایرانی یا حقوق بشر اسلامی پدیده ساختگی و من درآوردی است که موجودیت خارجی ندارد.

‏جامعه شناسی ایران. درباره مهمترین دلایل عقب ماندگی ایران آثار نسبتا خوبی به رشته تحریر درآمده است. از آخوند زاده، واعظ اصفهانی، کسروی تا تحلیل های اخیر مانند ما چگونه ما شدیم نوشته زیباکلام و چرا ایران عقب ماند اثر جنابعالی. لطفا کلیاتی ارآنچه که بعنوان مهمترین دلایل عقب ماندگی ایران در کتاب خود مطرح ساخته اید را بیان نمایید؟‏

‏دکتر علمداری: همانگونه که اشاره کرده اید دلایل عقب ماندگی ایران از پیش از انقلاب مشروطیت پرسش بسیاری از صاحب نظران ایرانی  بوده است و هر یک از زاویه ای به آن پاسخ داده اند. در این رابطه، من درکتاب خود، پیش از آنکه نظر خود را بیان کنم،  ده نظریه را در باره عقب ماندگی ایران بطور مختصر توضیح داده ام. ‏

‏اگر بخواهم نظر خودم را در چند بند خلاصه کنم به این صورت خواهد بود که عقب ماندگی در ایران پدیده ای تاریخی  و نسبی است. تاریخی به این معنا که باید عوامل آن را در سراسر تاریخ ایران جستجو کرد و دگرگونی تاریخی آن را نیز مد نظر داشت.  نسبی است به این معنا که نمی توان گفت ایران کشور عقب مانده است،  بلکه باید گفت که ایران نسبت به جوامع غربی عقب مانده است ، ولی از کشور های شرقی و همسایه خود عقب نبوده  و نیست.  بنابراین می توان ضمن مراجعه به عوامل ویژه عقب ماندگی ایران به عوامل کلی عقب ماندگی شرق در برابر غرب و آنهم در دوره مدرن اشاره کرد. می گویم در دوره مدرن، یعنی بعد از سده های  15 و 16 میلادی. زیرا شرق بطور کلی و ایران بطور مشخص پیش از دروه مدرن،  در زمانی که اروپا دوران تاریکی را می گذارند،  نه تنها عقب تر از غرب نبود، بلکه رشد یافته تر نیز بود. این رشد یافتگی را می توان تقریباً در تمام زمینه ها نشان داد.  به دلیل همین دوویژگی، یعنی نسبی بودن پدیده رشد و عقب ماندگی و تاریخی بودن آن که غرب در دوره مدرن از شرق پیشی گرفت، من عنوان کتابم را دلایل عقب ماندگی ایران و پیشرفت غرب گذاشته ام.  یعنی هر دو پدیده، دلایل پیشرفت غرب و موانع پیشرفت در شرق را بررسی کرده ام.  در واقع نگرش من قدری با کسانی که تنها به مسأله عقب ماندگی ایران پرداخته اند، متفاوت است.  ‏

‏اما بر خلاف کسانی که معتقدند که استعمارغرب نگذاشت ما رشد کنیم،  من توضیح داده ام که عوامل عقب ماندگی ایران نه خارجی، بلکه بطور عمده داخلی بوده است.  نه غربی ها، بلکه خود ایرانی ها مسئول آن بوده اند و بطور مشخص این نه انسان هایی که در ایران زندگی می کردند، بلکه سر زمین آنها در این عقب ماندگی دخیل بوده است. کما اینکه ثروت کشور های عربی خلیج فارس، نه از لیاقت و برتری ساکنان آنها، بلکه ناشی از ثروت طبیعی سرزمین آنها، یعنی نفت است.  می دانیم که ایران و ترکیه کشور های مسعتره غرب نبوده اند و ترکیه تا زمان جنگ جهانی اول،  خود یک کشور امپراتوری بوده است.  پس چه عواملی سبب شد که ایران و ترکیه در جرگه کشور های عقب مانده قرار بگیرند؟  باید آن عوامل را شناخت.  ‏

‏از دید من علت پیشرفت غرب پیدایش سیستم سرمایه داری بود که آن از بطن نظام فتودالی بیرون آمده بود و نظام فئودالی نیز حاصل مالکیت خصوصی بر زمین بود. این هر سه در شرق غایب بودند. کشور های شرق، به جز ژاپن فتودالیسم نوع غربی را تجربه نکردند. من در کتابم به تشریح این دو گانگی پرداخته ام. افزون بر این عوامل، ادغام تاریخی دین و دولت از دیرباز، یعنی قبل از ظهور اسلام در ایران مانع بزرگی در راه پیشرفت ایران بوده است. بنابراین نه خود دین،  بلکه ادغام آن با نهاد قدرت سیاسی (دولت) بطور تاریخی سد حرکت توسعه در ایران بوده است. در این رابطه باید به تجربه غرب نیز اشاره کرد. نگرش بنیادین مسیحیت  و اسلام نسبت به قدرت حکومتی یکسان نبوده است.  در مسیحیت نوعی جدایی قدرت  دین و دولت (مسیح  و قیصر) وجود داشته است.  دین مسیح در برابر امپراتوری روم (قدرت دولتی) قد علم کرد.  در حالیکه اسلام برای اولین بار و از آغاز بنیان گذار قدرت سیاسی در بطن دین بود. در واقع اسلام برای اعراب هم دین واحد، هم حکومت واحد و هم ملیت واحد بوجود آورد. بطوریکه این جوامع به ملل مسلمان شناخته می شدند. عامل دیگر در این رابطه جدا کردن بیشتر دین و دولت از یکدیگر پس از پیدا شدن سرمایه داری بود که به این جدایی نیاز داشت. در حالیکه در ایران سرمایه داری بوجود نیامد که به این جدایی کمک کند. این رابطه تو در تو نباید ما را از اصل تفاوت شرق و غرب گمراه کند. از جوامع شرقی، سرمایه داری متولد نشد. از جوامع غربی سرمایه داری، سیستم اقتصادی – اجتماعی، سیاسی و حقوقی کاملاً متفاوت از اقتصاد کشاورزی بوجود آمد. از دید من تمام تفاوت شرق و غرب را باید در عوامل پیدایش سرمایه داری در غرب  و عدم پیدایش سرمایه داری در شرق، از جمله ایران جستجو کرد.  سرمایه داری موتور حرکت تمدنی شد که با تمدن های پیشین متفاوت بود. از آن پس کشور های غیرغربی برای توسعه خود راهی جز گام نهادن در چهار چوب سرمایه داری نداشتند. این معادله هنوز درست و پا بر جاست.

‏2

‏جامعه شناسی ایران. زیباکلام دراثر خود بر بحث اقلیم و عوامل جغرافیایی تاکید بسیاری می نهد. بنظر شما چنین تحویل گرایی در تحلیل یک پدیده تام و تمامی مانند توسعه  و پیشرفت جامعه ایران از نظر روش شناختی دارای چه ایراداتی است؟ از نظر مضمونی چه اشکالاتی بر آن وارد می دانید؟‏

‏دکتر علمداری: درست است. منهم هم به نقش عامل جغرافیایی مانند دکتر زیبا کلام اهمیت می دهم. ولی هر کدام از ما نتایج یکسانی از آن نگرفته ایم. وضعیت جغرافیایی شرق و غرب یکسان نبوده است.  ما برای اولین بار به این عامل نپرداخته ایم. بسیاری از صاحبنظران شرقی و غربی سده ها پیش به عامل جغرافیایی توجه کرده اند. ولی از دید من کارل مارکس بهترین توضیحات و تحلیل را ارائه کرده است و آن را به پیدایش سرمایه داری در غرب و نبود آن در شرق مرتبط کرده است.  من در کتاب خود از این نظریه بسیار بهره گرفته ام. در حالیکه زیبا کلام این مطلب را رها کرده و به علم به عنوان عامل تعیین کننده تفاوت شرق و غرب پرداخته است. این نظریه ایشان را در فصل 12 کتابم نقد کرده ام. به نظر من ایشان اگر همان اصولی را که در آغاز به آنها پرداخته بود پی می گرفت نتایج مطلوب تری بدست می داد. در حالیکه با رها کردن آن و چسبیدن به علم به عنوان عامل عقب ماندگی ایران دلایل زیر ساختی جامعه را رها کرده است و به عامل ذهنی پرداخته است. در حالیکه اگر علم عامل پیشرفت بود، ایران و شرق قبل از سده 16 از این بابت پیشرفته تر از غرب  بودند.  پس دلیلی نداشت که از غرب عقب بمانند. مگر آنکه معتقد شویم در سده 16 در غربی اتفاقی رخ داده است که به دلایلی در شرق رخ نداد. از دید من آن اتفاق پیدایش سرمایه داری بود که تنها از بطن نظام فئودالی غرب می توانست بیرون بیاید. چون سرمایه داری بدون جهانی شدن زنده نمی ماند، کم کم شرق را به زیر سلطه اقتصادی، نظامی و سیاسی خود کشاند. سرشت جهانی سرمایه داری منجر به تقویت کشور های صاحب آن، و تضعیف جوامعی شد که این نظام نمی توانست در آن شکل بگیرد. در ایران حتی تا چهار دهه پیش هنوز سرمایه به شکل غربی آن رشد نکرد و بیشتر در حوزه سرمایه داری تجارتی و بازار باقی ماند. سرمایه داری تجارتی سابقه دیرینه ای در ایران و سایر کشور های شرقی دارد. باید دید چرا سرمایه داری صنعتی در ایران پیدا نشد.‏

‏جامعه شناسی ایران. بسیاری دلایل اصلی و مهمتر عقب ماندگی را به حضور و نقش دین  و تداخل ان در حوزه ها و نهادهای اجتماعی دیگر می دانند، برخی بر مسائل فرهنگی و منش فرهنگی ایرانی تاکید می نهند. حتی در نظرسنجی آزادی که درسایت جامعه شناسی ایران صورت گرفته  و عمدتا دانش آموختگان این رشته درسطوح مختلف ازآن بازدید بعمل می آورند، جمع بندی ها نشان می دهد بیشترین وزن علل عقب ماندگی روی فرهنگ سنتی مردم، فقر خرد گرایی و سلطه تقلید و ناامنی اندیشه  وسرمایه بوده و مسائلی از قبیل آب و هوا یا دخالت استعمار ازاهمیت نازلی برخوردار است.  شما در تعامل این فاکتورها چگونه به وزن دهی میان آنها می پردازید؟

‏دکتر علمداری: من اسلام  را عامل عقب ماندگی ایران، و مسیحیت را عامل پیشرفت غرب نمی دانم.  زیرا بسیاری از کشورهای عقب مانده مسلمان نشین نیستند، و برعکس، بسیاری از کشور های مسیحی در آمریکای لاتین و آفریقا مسیحی اند. اما پیشرقت با رشد سرمایه داری ارتباط دارد. دلیل عقب ماندگی ایران، ادامه نظام کهنه کشاورزی و نبود سرمایه داری بوده است. آیا اسلام ایدئولوژی اقتصاد کشاورزی و روابط سنتی است؟ پاسخ مثبت است. اما اگر سرمایه داری در ایران رشد می کرد اسلامی مدرن نیز جای اسلامی سنتی را می گرفت. کما اینکه در غرب سرمایه داری مسیحیت سنتی را به اصلاحات مدرن کشاند. مسحیت سنتی در برابر مدرنیسم دو قرن مقاومت کرد. این واقعیت به این معنا نیست که دین در پیشرفت و عقب ماندگی جوامع دخیل نبوده و نیست. دین یکی از نهاد های اصلی جامعه است و نمی توان نقش آن را نا دیده گرفت. من در کتابم این مطلب را به تفضیل توضیح داده ام. تنها اشاره کنم که بر خلاف نظریه ای که اسلام را عامل عقب ماندگی ایران و مسحییت را عامل پیشرفت غرب می داند، شواهد تاریخی نشان می دهد که ایران در دوره غلبه کامل اسلام، یعنی بین سده های 2 تا  5 هجری از رشد علمی بر جسته ای بر خوردار شد و دانشمندان بزرگی را به جهان تحویل داد. بر عکس، در اروپا در دوره تسلط کامل کلیسا بر جوامع، یعنی در قرون وسطا، اروپا سیر قهقرایی طی کرد و بسیاری از دست آورد های تمدن یونانی و رومی از بین رفت.

تصاویری از چند صفحه نخست فایل :

توجه فرمایید بدلیل تهیه ی تصویر با نرم افزار های خارجی متن نمایش داده شده در تصاویر ممکن است دارای اشکالاتی در نمایش برخی حروف باشد که در فایل اصلی بدون مشکل است