نام فایل : پروژه آبياري

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 138

حجم : 45 مگابایت

مقدمه:
از بسياري از مناطق دنيا به منظور تامين آب لازم براي رشد محصولات از آبياري استفاده مي شود. در مناطق خشك چون خاورميانه، هند، غير آمريكا و استراليا يا بارندگي نيست و يا مقدار آن كم است و آب لازم براي محصولات به طور كلي از طريق آبياري تامين مي شود. در نقاط مرطوب و معتدلي چون آفريقاي مركزي و اروپا گرچه محصولات با بارندگي طبيعي رشد مي كنند ولي غالبا آب باران كافي نيست و به خوبي توزيع نمي شود. در اين مناطق براي افزايش محصولات و بالا بردن كيفيت آن گاهي از آب اضافه به عنوان مكمل باران استفاده مي شود. در بسياري از كشورها آبياري به روش سنتي يعني با استفاده از سطحي انجام مي شود و توزيع آب به وسيله كرت، نوار و شيار صورت مي گيرد. با اين وجود در سال هاي اخير پيشرفتي سريع در استفاده از آبياري مشاهده شده است.
بخش عمده ايي از منابع آب قابل استفاده جهان صرف امور كشاورزي مي گردد. با توجه به محدوديت روزافزون اين منابع لزوم استفاده، بهينه از آنها اجتناب ناپذير باشد شناخت خصوصيات خاك، توجه به وضعيت زمين از نظر پستي و بلندي و به كارگيري روشهاي مناسب آبياري از عواملي هستند كه در استفاده مطلوبتر از منابع آب نقش بسيار مهمي دارند.
آبياري براي چندين هزار سال توسط انسان آبياري شده ولي فقط در قرن حاضر مطالعات زيادي در مورد روابط آب و خاك و گياه صورت پذيرفته است. اين روابط كه معمولا تحت عنوان مديريت آبياري شناخته شده شامل عمليات آبياري در مزارع وسيع و يا كوچك مي شود. آبياري نامناسب ممكن است باعث اتلاف مقادير زيادي آب شود مواد غذايي نشسته و حاصلخيزي خاك را خراب كند و يا اگر به اندازه كافي داده نشود كاهشي در محصول پديد آيد آب جهت آبياري و ساير مصارف هر روز ارزش بيشتري پيدا مي كندو اين بدان علت است كه هزينه پروژه هاي آبياري افزايش يافته و همچنين امكان تهيه آب با كيفيت خوب محدود مي گردد. بنابراين بايد ياد بگيريم كه چگونه از تلف شدن آب آبياري جلوگيري نموده و از تغيير زمين در اثر مصرف آب اضافي جلوگيري كرده و جهت بدست آوردن حداكثر توليد در اصلاح آن بكوشيم، ( تشنگي زمين همان و گرسنگي فلاح همان) ( ازژان ديوا)
آبياري نه فقط در مناطق خشك بلكه در مناطق ديگرند كه خشكسالي در آنها نادر بود. و سابقا توجهي به امر آبياري نمي شد به طور قابل ملاحظه اي گسترش پيدا كرده است. سابقا آبياري در مناطقي با آب و هواي مرطوب كه خشكسالي در آنها به اندك اتفاق مي افتد ضروري تشخيص داده نمي شد. لذا در چنان شرايطي تغيير راندمان محصول از سالي به سال ديگر كه ناشي از بي نظمي بارندگي ها بود اقتصاد كشاورزي منطقه را به شدت مختل مي ساخت. به همين دليل است كه امروزه آبياري به عنوان عامل تنظيم كننده مطمئن درآمد كه از سقوط قيمت ها در سال هاي فراواني محصول و همچنين از پايين آمدن درآمد كشاورزي در سال هايي كه محصول كم است جلوگيري مي نمايد اين جنبه آبياري دولتها را ملزم مي سازد تا با سرمايه گذاري هاي بزرگ در بخش تعاوني توام با كمك به كشاورزان از قبيل كمك هيا بلاعوض، دادن وام، كمك هاي فني و غيره توجه خاصي به مسئله آبياري مبذول دارند.
با افزايش جمعيت كره زمين به ويژه در چند سال اخير مقدار غذاي مورد نياز جهت تغذيه اين جمعيت انبوه افزايش يافته است اين امر باعث بيشتر شدن تقاضا براي محصولات كشاورزي گرديده و با توجه به محدود بودن منابع آب مورد استفاده در ابياري وقتي شرب روشهاي مختلفي جهت صرفه جويي در استفاده از اب ابداع و روز به روز تكامل يافته اند تا راندمان آب آبياري افزايش يابد.
استفاده بهينه از آب در سال هاي اخير جز مشغوليت هاي اصلي بشر بشمار مي رود بنابراين هر اقدامي كه بتواند يك گام بشر را به استفاده بهتر از آب رهنمون سازد و ارزشمند است.
بي ترديد بحران آب يكي از معضلات پيش روي بشر در آينده است براي مواجهه با اين مشكل چاره اي جز مصرف بهينه آب موجود نيست تكنيك كم آبياري راه حلي است كه مي توان به كمك آن مصرف كم آب محصول بيشتري برداشت كرد.
پذيرش شيوه هاي جديد آبياري و زهكشي و استفاده زا فن آوريهاي مناسب براي پياده كردن اين روشها از جمله راههاي افزايش بازده آبياري و كارايي مصرف آب است.
نگاهي به تاريخ آب و آبياري در جهان نشان مي دهد كه در سال هاي اخير روشهاي متعددي در زمينه آبياري كشاورزي ابداع شده اند كمبود آب، وضعيت نامناسب آب و هوا، پستي و بلندي زمين، كيفيت نامطلوب آب و عدم دسترسي به نيروي كارگر از جمله عواملي هستند كه در پيدايش اين روشها موثر بوده اند.
آبياري:
آبياري از نظر علمي تعابير مختلفي دارد اما به معناي واقعي كلمه، پخش آب روي زمين جهت نفوذ در خاك براي استفاده گياه و توليد محصول است. هر چند فقط 15 درصد از زمين هاي كشاورزي تحت آبياري قرار دارند و 85 درصد بقيه به صورت ديم و بدون آبياري مورد استفاده قرار مي گيرند اما نيمي از توليدات كشاورزي و غذاي مردم جهان از همين زمين هاي آبي حاصل مي شود كه اين خود نشان دهنده اهميت و نقش آبياري در بخش كشاورزي است.
عملي ترين و بهترين روش آبياري كه در حال حاضر در كليه كشورهاي جهان مورد استفاده قرار مي گيرد روشهاي آبياري تحت فشار مي باشد كه با استفاده زا اين روشها مي توان راندمان آبياري را تا 75 الي 95 درصد افزايش داد يعني 2 الي 3 برابر روشهاي مورد استفاده در آبياري محصولات كشاورزي كه در حال حاضر به كار مي رود.
تعريف آبياري تحت فشار:
به روشي از آبياري گفته مي شود كه با استفاده از لوله، آب را از منبع تا محل مصرف با فشار مورد نياز منتقل مي كند.
روشهاي آبياري تحت فشار:
روش آبياري قطره ايي يا موضعي
روش آبياري باراني
در طول تاريخ در ايران كمبود آب آبياري، مشكل بزرگ كشاورزي و عامل محدود كننده آن محسوب مي شده است، به سخن ديگر در اغلب نقاط آب تحت اختيار، تكافوي خاك موجود در منطقه را ننموده و گياهان زير كشت، جيره آبي مورد نياز خود را دريافت نمي نموده اند. روش آبياري سنتي ما كرتي بوده و گذاشتن حداكثر چند سانتي متر آب در سطح كرت تنها بخشي از نيمرخ خاك منطقه توسعه ريشه ها را آبياري مي نموده است.
از اين رو نيمرخ خاك منطقه ريشه ها همواره دچار كمبود رطوبتي بوده و نياز آبي گياه تامين نمي شده است. در چنين شرايطي طبيعي است كه زارع به اين نتيجه برسد كه: محصول بيشتر متضمن آبياري زيادتر است. زارعين، با اين طرز فكر رشد كرده همواره در آرزوي داشتن آب بيشتر روزگار گذرانده و مي گذرانند.
امروزه اين نسل ها تشنه قرون گذشته وقتي به شبكه آبرساني زيردست سدي مي رسند به هر طريقي متوصل مي شوند تا آرزوي اجدا تشنه خود را در جامه عمل بپوشد. لذا همه مشكلاتي كه امروزه در توزيع آب سدهاي مخزني داريم ناشي از اين طرز تفكري است كه قرنها در مغز ما جاي گرفته و هرگز پاسخي مستدل و با منطق صحيح و قانع كننده به زارع داده نشده است. بنابراين در مملكتي كه زارعين تصور مي كنند برداشت محصول بيشتر، متضمن آبياري زيادتر است و اين تابع تا بي نهايت خطي است كه زهكشي پايه و اساس آبياري قرار مي گيرد در چنين فرهنگي بايد آموخت كه آبياري و زهكشي از يكديگر جدا نيست. بنابراين قبل از بهره برداري از سد و به زير كشت بردن اراضي جديد بايد شبكه هاي آبياري و زهكشي همزمان احداث گردند و گرنه شاهد فاجعه زه دار شدن اراضي زيردست بوده و سد و شبكه آبرساني مسبب اصلي آن فاجعه محسوب مي شوند. دشتهاي مغان، گرمسارف بخشي از خوزستان، دشت ناز و .... شواهدي گويا بر اين مدعايند.
در هر حال زهكشي درمان است. همانطوري كه رعايت بهداشت آدمي را از پزشك بي نياز مي كند، رعايت اصول صحيح آب و خاك نياز به زهكشي اراضي را مرتفع خواهد كرد. بنابراين زهكشي براي جبران سهل انگاري هاي زارع و عدم رعايت بهداشت زمين بوده و همانطوري كه بشر با تمام علاقه اي كه به حفظ سلامتي خود دارد معذلك نتوانسته از پزشك بي نياز باشد، زارع هم تا زماني كه خود را موظف به رعايت اصول حفاظت آب و خاك نداند، نمي تواند از زهكشي بي نياز گردد.
در ايران، مملكتي كه 15 ميليون هكتار آن شور است، در بخش اعظم آن كشت بدون آبياري امكان پذير نيست و در بخش ديگر زيادي آب عملكرد محصول را تهديد مي كند. بدون ترديد زهكشي فصل مهمي از علوم كشاورزي را تشكيل مي دهد.
با توجه به گذشته در آينده به زهكشي بيش از پيش توجه شود. اراضي مملكت ما يا زهكشي طبيعي دارند و يا محتاج به شبكه هاي هستند و اين از قبل معلوم است بنابراين زه دار شدن اراضي قابل پيش بيني است و لاجرم پيش گيري آن براي حفظ ميلياردها ريال بيت المال ضروري به نظر مي رسد.
كليات:
نگاهي به تاريخ آب و آبياري در جهان نشان مي دهد كه در سال هاي اخير روشهاي متعددي در زمينه آبياري كشاورزي ابداع شده است. كمبود آب، وضعيت نامناسب آب و هوا، پستي و بلندي زمين، كيفيت نامطلوب آب و عدم دسترسي به نيروي كارگر از جمله عواملي هستند كه در پيدايش اين روشها موثر بوده اند. از روشهاي جديد آبياري كه به سرعت در كشورهاي مختلف رو به گسترش است روش به اصطلاح قطره اي (
tickle
) است. آبياري قطره اي به كليه روشهايي گفته مي شود كه در آنها آب به مقدار كم و حدود 1 تا 10 ليتر در ساعت به آرامي در نزديك گياه ريخته مي شود. بهمين دليل اين روشهاي را آبياري با حجم كم (
low volume irrigation
) ناميده اند. آب ممكن است از بالا ريخته شده و در سطح خاك پخش شود( مانند خرد آبپاشها) و يا آنكه مستقيما در سطح خاك ريخته شود ( مانند قطره چكانهاي سطحي) .
در بعضي روشها نيز آب از زير سطح خاك وارد منطقه ريشه ها مي شود ( روش قطره اي زير سطحي). در آبياري قطره اي آب در يك سيستم لوله اي در مزرعه توزيع مي وشد و دستگاه يا وسيله مكانيكي كه آب از آن به خارج گسيل و در اختيار گياه قرار مي گيرد خروجي يا قطره چكان (
emitter
) نام دارد. خروج آب از اين وسيله ممكن است بصورت قطره، حباب، و يا يك جريان كوچك و پيوسته باشد.
حتي وسيله پخش ممكن است يك آبپاش بسيار كوچك باشد. قطره چكان ها طوري طراحي و ساخته مي شوند كه فشار آب را كاهش داده و به حدود 20 تا 200 كيلوپاسكال (2/0تا2 آتمسفر) برسانند. بنابراين روش قطره اي نيز يكي از روشهاي آبياري تحت فشار به حساب مي آيد كه در آن فشار آب بسيار كم است.
واژه هاي آبياري قطره اي و يا قطره چكان نبايد تنها قطره را در ذهن تداعي كند زيرا اين روش طيف وسيع و گسترده اي از آبياريها را شامل مي شود كه اسامي مختلفي به آن اطلاق شده است. از جمله اين اسامي مي توان واژه هاي آبياري موضعي (
...