نام فایل : تاریخچه ارگ بم

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 30

حجم : 40 مگابایت

ارگ بم
گزاري بر تاريخ ارگ بم
بنای ساختمان از خشت ،‌ آجر و گل است و بزرگترین مجموعه خشتی جهان است و یكی از زیباترین بناهای عصر اشكانیان. این ارگ بزرگترین بنای خشتی جهان و در مساحتی بالغ بر ۶ كیلومتر مربع و بر فراز تپه ای به ارتفاع ۶۱ متر واقع شده است. شامل شهر قدیم و قلعه, قریب به ۲۰ هكتار (طول ضلع غربی ارگ ۵۲۰ و عرض آن ۴۳۰ متر می باشد ) وسعت داشت و مسافت ارگ و قلعه , قریب ۶ هكتار بود. سه سمت قلعه را باغ و خانه های مسكونی و زمینهای كشاورزی محصور نموده و ضلع شمالی در امتداد رودخانه پشت رود قرار گرفته است
بم در ۱۹۳ كیلومتری جنوب غربی كرمان و در دشت حد فاصل جبال بارز و كوههای كبودی واقع شده است. بم ۱۰۵۰ متر از سطح دریا بالاتر است و ۱۹۴۸۰ كیلومتر مربع وسعت دارد. قدیمی ترین نشانه های تمدن در تپه های بیدرون در ۱۵ كیلومتری شهر كشف شده است. مطالعات معماری نشان می دهد كه قدمت بیدرون به هزاره چهارم قبل از میلاد برمی گردد.
شهر بم یك از كهن ترین مراكز شهرنشینی ایران بود. تپه های تاریخی "بیدرون " در ۱۰ كیلومتـری شمال و تل آتشی در دارستان در فاصله ۳۰ كیلومتری شرق بم كه متعلق به هزاره های دوم تا چهارم قبل از میلاد مسیح است گواه این قدمت تاریخی است. از شش هزار سال قبل بم و حومه آن محل سكونت مردم بوده است. در شمال شرقی شهر بم , بر بالا و دامنه صخره قلعه ای مستحکم وجود داشت که اهالی محل آن را " ارگ " نامند که در واقع این بنای سترگ , شهر قدیـم بم است. دور تا دور قلعه خندقی های عمیق وجود داشت كه آن را از یورشها مصون می داشت، خندق گرداگرد حصار بم كه طبعا" برای دفاع از شهر احداث شده بوده، گاه برای خود ساكنین مشكل ساز می شد زیرا مهاجمان با انداختن آب زیاد به خندق باعث ویرانی حصار می شده اند، تا بتوانند به درون شهر رخنه كنند.
ارگ بم تشكیل شده است از :
دروازه اصلی ، بازار ، میدان تكیه ، مسجد برزگ ارگ ، مجموعه میرزا نعیم ، مسجد كوچك ، كاروانسرا ، زورخانه ، حمام ارگ، دروازه حصار دوم ، مدرسه یا خانقاه ارگ ، اصطبل ، قورخانه ، محل آسیاب بادی ، خانه حاكم ، چهار فصل ، چاه اصلی ارگ ، بقایای محله قدیم ، كناری محله یا غلام محله ، دروازه كت كرم و زندان
ارگ بم و شهر آن از جمله قلعه های نظامی بسیار مهم و تاریخی به شمار می رود. در میان قلعه عمارت حاكم نشین بر روی صخره ای طبیعی بنا شده بود كه دارای پنج طبقه بود و همگی از خشت و گل. ستونها و قوسها باقی مانده در قلعه بم، مغازه های نانوایی , روغنگیری و قفسه های خشتی در بازار قلعه نشان از رونق گذشته آن داشت. ارگ بم نمونه کاملی از شیوه های معماری ایران است و نمونه هایی از قرنها معماری در آن به چشم می خورد.
بنای ساختمان از خشت ،‌ آجر و گل است و

بزرگترین مجموعه خشتی جهان است و یكی از زیباترین بناهای عصر اشكانیان. این ارگ بزرگترین بنای خشتی جهان و در مساحتی بالغ بر ۶ كیلومتر مربع و بر فراز تپه ای به ارتفاع ۶۱ متر واقع شده است. شامل شهر قدیم و قلعه, قریب به ۲۰ هكتار (طول ضلع غربی ارگ ۵۲۰ و عرض آن ۴۳۰ متر می باشد ) وسعت داشت و مسافت ارگ و قلعه , قریب ۶ هكتار بود. سه سمت قلعه را باغ و خانه های مسكونی و زمینهای كشاورزی محصور نموده و ضلع شمالی در امتداد رودخانه پشت رود قرار گرفته است.
ارگ بم را به بهمن پسر گشتاسپ نسبت می دهند. تا ۱۸۰ سال قبل مردم در ارگ زندگی می كردند. سابقه تاریخی ارگ بم به موجب نوشته های تاریخی , از جمله حدود العالم و تاریخ وزیری به دو هزار سال پیش می رسد.
ارگ قبل از حکومت ساسانی و احتمالا" در دوره اشکانی ایجاد شده و چند حصار و دروازه در اطراف آن وجود داشته است. احتمال می رود ساکنین قلعه بم معاش خود را از راه کشاورزی و پارچه بافی می گذرانیده اند.
در طول تاریخ ارگ , بارها مورد یورش قرار گرفته و بازسازی شده است. هم اکنون تنها یك در ورودی موجود است كه به طاقهای عصر ساسانی می ماند. دو برج موجود در عصر صفوی به آن اضافه شده است. در دوره اسلامی , دو مسجد با نامهای مسجد جامع و مسجد حضرت محمد و حسینیه شامل یك صحن , یك ایوان دو طبقه قرینه هم و چند اتاق در ارگ تاریخی بم ساخت شده بود كه همه آنها در زلزله نابود شد. در ارگ بم یك زورخانه به شیوه سایر ورزشگاههای سنتی از چهار ایوان , یك گنبد و گود نیز وجود داشت كه آنها نیز ویران شد. در داخل ارگ یك كوچه سر پوشیده وجود داشت كه به سابات یهودیان شهرت داشت.
ارگ نخستین نقطه تلاقی معماری و شهرنشینی ایران است. برنامه هایی برای بازسازی ارگ ترتیب داده شده است تا بدون تأثیر بر شكل و ساختار منحصر به فرد آن ارگ را از ویرانی نجات دهد. در سالهای گذشته، تنها مسجد , مجموعه میرزانعیم , خانه مشهور به خانه احمدی یا زابلی و خانه حاكم و چند اثر دیگر تعمیر شده بود. تعمیر حاكم نشین قلعه درحدود سالهای ۱۳۳۷ هجری شمسی به بعد توسط اداره باستان شناسی و آموزش و پرورش بم صورت گرفت. تعمیرات اساسی ارگ از سال ۱۳۵۲ هجری شمسی شروع شد و هر سال به طور متوسط شش ماه در ارگ كار شد.
قلعه ها در فاصله ۳۰ تا ۴۰ متری از یكدیگر قرار دارند. پست های دیده بانی به امنیت قلعه می افزایند و محل استراحت نگهبانان اند. كنگره ها و برجها نقشی اساسی در امنیت قلعه دارند. خندقی قلعه را احاطه كرده است و ارگ از سمت جنوب دارای راهی است كه به كاخ حاكم ختم می شود و چند ردیف مغازه در دو سوی شرق و غرب قلعه واقع شده است.
۶۰ متر از مسیر منتهی به بازار مسقّف و سنگ فرش است. مسجد جامع ،‌ آب انبار ، ‌میدان ، مكتب ،‌ حمام ،‌ زورخانه و چندین خانه قسمت های تشكیل دهنده ارگ محسوب می شوند. برخی از خانه های عام نشین از اهمیت خاصی برخوردارند , زیرا این خانه ها شامل بیرونی و اندرونی , بادگیر , ایوان , اتاقهای زمستانی و تابستانی و محلی جهت نگهداری اسب و احشام بوده و داخل حیاط هر خانه چاه آبی در نظر گرفته شده است. تقریبا" بیشتر خانه های عمومی متصل به هم ساخته شده غالب آنها به یکدیگر راه دارند.
در بعضی خانه ها حمام اختصاصی به چشم می خورد و در کنار تعدادی از آنها اصطبل را جدا از محل زندگی ساخته اند. تعدادی از خانه های ارگ بدون در نظر گرفتن مقاومت و باربری ستونها دو طبقه ساخته شده اند که این امر نشانگر روند ازدیاد جمعیت در یکی از دوره های گذشته است. در میان خانه های عمومی تضادهایی از نظر وسعت حجم و استقامت مشاهده می شود.
ساكنان با كشاورزی و قالی بافی امرار معاش می كردند. از دروازه دوم می توان بخش حاكم نشین ارگ را دید كه بر فراز كوهی قرار دارد. در كنار اصطبل حیوانات مخزن آب و چاهی در بخش جنوب شرقی قرار دارد. در دروازه سوم خانه های فرماندهان نظامی قرار گرفته است. آسیابی بادی در عصر قاجار در ارگ بم ساخته شد كه در قسمت جنوب غربی قلعه واقع است. بخش حاكم نشین ،‌خود از دو بنای چهار فصل و خانه حاكم ،‌ برج مراقبت مركزی ،‌حمام ،‌ حوض و چاه آب تشكیل شده است.
تا ۸۰ سال قبل از بخش حاكم نشین قلعه جهت اهداف نظامی استفاده می شد. نوشته های دوران اسلامی و مطالعات معماری و باستان شناسی بر این مطلب دلالت دارند كه این ارگ به دوره قبل از ساسانیان و احتمالا دوره اشكانیان تعلق دارد. ارگ بم در طی تاریخ مورد توجه بسیار بوده است. لطفعلی خان زند در همین قلعه بوسیله محمدعلی خان زابلی حاكم قلعه بم دستگیر شد. آخرین محاربه در اصطبل همین قلعه روی داده بود. ارگ بم تا سال ۱۲۵۴ هـجری قمری و غائله آقاخان محلاتی مسكونی بود.
دو بنای تاریخی دیگر نیز در بم و نزدیك بم وجود دارند كه اهمیت بسیار زیاد تاریخی آنها تا كنون كمتر شناخته شده و یكی از آنها كاملا" ناشناخته مانده است. این دو بنا یكی قلعه در شمال ارگ بم در شمال رود پشترود در قریه پشترود و موسوم به قلعه دختر است. در قلعه دختر كه در فاصله قریب یك كیلومتری شمال ارگ بم واقع شده است سه مدخل در طرفهای شمال غربی، شمال شرقی و جنوب غربی قابل تشخیص اند.
این ارگ نخستین نقطه تلاقی معماری و شهرنشینی ایران است. برنامه هایی برای بازسازی ارگ ترتیب داده شده است تا بدون تأثیر بر شكل و ساختار منحصر به فرد آن ارگ را از ویرانی نجات دهد. در سالهای گذشته، تنها مسجد , مجموعه میرزانعیم , خانه مشهور به خانه احمدی یا زابلی و خانه حاكم و چند اثر دیگر تعمیر شده بود.
تعمیر حاكم نشین قلعه درحدود سالهای ۱۳۳۷ هجری شمسی به بعد توسط اداره باستان شناسی و آموزش و پرورش بم صورت گرفت. تعمیرات اساسی ارگ از سال ۱۳۵۲ هجری شمسی شروع شد و هر سال به طور متوسط شش ماه در ارگ كار شد.
و حالا دیگر ارگ بمی وجود ندارد تا كسانی تصمیم بگیرند كه آنرا مرمت كنند. ارگ بم نیز به تاریخ و تمدن ویران شده ایرانیان پیوست .... و این بنا كه باعث افتخار ایران در مقابل جهانیان بود در دی ماه ۱۳۸۲ ؛ همزمان با زلزله مهیب بم به تلی از خاك مبدل شد.
در شمال شرقی شهر بم، در دامنه صخره ای عظیم، قلعه مستحکمی را پی

افکنده اند که به ارگ بم معروف است. این قلعه، شهر قدیم بم نام دارد. مصالح اصلی

این بنا، خشت خام، گل رس و کاه می باشد ولی در بعضی قسمتهای آن، سنگ و آجر و تنه

...